Λαγοκέφαλος - Το δηλητηριώδες ψάρι στα νερά της Κύπρου

Γιατί κατέληξαν στο νοσοκομείο μητέρα και γιος μετά την κατανάλωση λαγοκέφαλων; Μετά από έρευνα, διαπιστώσαμε μερικά από τα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου είδους που μπορεί να προκαλέσει θάνατο. Η κατανάλωσή του απαγορεύεται βάσει ευρωπαϊκών κανονισμών, ενώ δεν υπάρχει αντίδοτο στην τετροδοτοξίνη που περιέχει το ψάρι.

Ψάξαμε λεπτομέρειες στο Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών και παραθέτουμε στοιχεία της έρευνας του λειτουργού Νικόλα Μιχαήλιδη, ο οποίος μιλώντας στο SigmaLive ανέφερε ότι το ΤΑΘΕ προειδοποιεί ανελλιπώς για τους κινδύνους της κατανάλωσης του ψαριού ενώ όπως είπε έχει διενεργηθεί ειδική έρευνα σε σχέση με το λαγοκέφαλο.

Ο λαγοκέφαλος (επιστημονική ονομασία: Lagocephalus sceleratus, αγγλική ονομασία:silver-cheeked toadfish) είναι είδος ψαριού, μέλος της οικογένειας Tetraodontidae, στην οποία ανήκουν 121 είδη από 19 γένη. Το όνομα Tetraodontida σχετίζεται με τη χαρακτηριστική οδοντοστοιχία των μελών της οικογένειας, όπου τα δόντια κάθε σιαγόνας είναι συμπτυγμένα, αλλά διαχωρισμένα από μια κεντρική ραφή, με αποτέλεσμα την εμφάνιση 4 δοντιών. Ο λαγοκέφαλος είναι είδος ευρείας εξάπλωσης στον τροπικό Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανό, στην Ερυθρά Θάλασσα και στην Ανατολική Μεσόγειο τα τελευταία χρόνια, ως λεσσεψιανός μετανάστης (μέσω της Διώρυγας του Σουέζ).

Πηγή τροφικής δηλητηρίασης που μπορεί να προκαλέσει θάνατο

Ο λαγοκέφαλος περιέχει στους ιστούς του μια ισχυρή νευροτοξίνη, την τετροδοτοξίνη, η οποία μπορεί να αποτελέσει πηγή τροφικής δηλητηρίασης σε περίπτωση κατανάλωσής του, με ψηλά συσχετιζόμενα ποσοστά θνησιμότητας. Η τοξικότητα αυξάνεται σταδιακά πριν την αναπαραγωγική περίοδο και μειώνεται απότομα με το τέλος της. Οι γονάδες, ιδιαίτερα στα θηλυκά άτομα, παρουσιάζουν τον υψηλότερο βαθμό τοξικότητας συγκρινόμενες με άλλα όργανα. Η τετροδοτοξίνη μπορεί να προκαλέσει θάνατο από μυική παράλυση, αναπνευστική ανεπάρκεια και κατάρρευση του κυκλοφορικού συστήματος.

Η κατανάλωση περίπου 25 mg τετροδοτοξίνης μπορεί να σκοτώσει ένα άτομο βάρους 75 κιλών. Η αντίστοιχη ενέσιμη ποσότητα είναι πολύ μικρότερη, περίπου 0,6 mg για το ίδιο άτομο. Μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί αντίδοτο στην τετροδοτοξίνη. Η θεραπεία είναι υποστηρικτική και βασίζεται στα συμπτώματα, για να κρατηθεί ο ασθενής στη ζωή μέχρι να εξασθενίσει η δραστικότητα της τοξίνης.

Πολλά από τα μέλη της οικογένειας Tetraodontidae, περιλαμβανομένου και του λαγοκέφαλου, κατέχουν μια μοναδική θέση σε ό,τι αφορά στην αλιεία, αφού σε κάποιες χώρες απορρίπτονται, ενώ σε άλλες ιδιαίτερα στην Ιαπωνία και την Κορέα έχουν μεγάλη εμπορική αξία.

Στην Ιαπωνία οι τιμές των ψαριών αυτών, που ονομάζονται fugu, είναι υψηλότερες από τις τιμές των περισσότερων άλλων εδώδιμων ψαριών. Το όνομα fugu χρησιμοποιείται για το ψάρι, αλλά και για το πιάτο αυτό καθ’ αυτό. Ο λαγοκέφαλος ονομάζεται sen-nin fugu. Το δέρμα και τα εντόσθια αφαιρούνται προσεκτικά από ειδικούς και αδειούχους σεφ και το προϊόν αυτής της διαδικασίας θεωρείται ασφαλές για βρώση. Παρόλα αυτά, πολλά άτομα πεθαίνουν από την κατανάλωση των ψαριών αυτών κάθε χρόνο. Στις ευρωπαϊκές χώρες η εμπορία του λαγοκέφαλου απαγορεύεται.

Ο λαγοκέφαλος στα νερά της Κύπρου

Ο λαγοκέφαλος άρχισε να εμφανίζεται στα νερά της Κύπρου τουλάχιστον από το 2000, ενώ το 2006 παρατηρήθηκε μια ραγδαία αύξηση και εξάπλωση του πληθυσμού του. Σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία του Τμήματος Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών (ΤΑΘΕ), οι εκφορτώσεις του είδους αποτέλεσαν γύρω στο 4% των συνολικών εκφορτώσεων της παράκτιας αλιείας της Κύπρου τα έτη 2009 και 2010. Ο λαγοκέφαλος απαντά σήμερα στο νησί μας με τις κοινές ονομασίες κουνέλι και κουνελόψαρο.

Έρευνα ΤΑΘΕ (2009-2010) έδειξε ότι ο λαγοκέφαλος προσαρμόστηκε απόλυτα στις συνθήκες της περιοχής και πλέον αναπαράγεται ανενόχλητος στα νερά της Κύπρου. Σύμφωνα με την έρευνα, η επιτυχής εγκατάσταση του λαγοκέφαλου στην Κύπρο και γενικότερα στην Ανατολική Μεσόγειο οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα στην πολύ γρήγορη σωματική του αύξηση, ιδιαίτερα κατά τη θερμή περίοδο του έτους, τη γρήγορη πρώτη αναπαραγωγή, η οποία λαμβάνει χώρα μόλις στο δεύτερο έτος της ζωής του ψαριού και στη μεγάλη του προσαρμοστικότητα, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στις διατροφικές του συνήθειες. Επιπλέον, ο λαγοκέφαλος δεν αποτελεί είδος-στόχο για την παράκτια αλιεία, λόγω της τοξικότητάς του και των σχετικών απαγορεύσεων εμπορίας και πολύ πιθανόν να μην τυγχάνει ανταγωνισμού ή θήρευσης από άλλα είδη.

Η ραγδαία αύξηση των πληθυσμών του είχε ως φυσικό επακόλουθο τις όλο και συχνότερες καταγραφές ζημιών που προκαλεί ο λαγοκέφαλος με τα κοφτερά του δόντια, στα εργαλεία και τα αλιεύματα της παράκτιας αλιείας. Σήμερα, ο λαγοκέφαλος είναι πολύ γνωστός σε όλους όσοι ασχολούνται με την αλιεία στην Κύπρο, κυρίως για τις ζημιές που προκαλεί και από πολλούς θεωρείται το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η κυπριακή παράκτια αλιεία στις μέρες μας.

H ανατομία του λαγοκέφαλου

Ο λαγοκέφαλος είναι ένα από τα μεγαλύτερα μέλη της οικογένειας Tetraodontidae, ξεπερνώντας τα 110 εκατοστά σε μήκος και τα 7 κιλά σε βάρος. Το σώμα του είναι στενόμακρο και μερικώς πλευρικά πεπλατυσμένο. Η ράχη του έχει χρώμα πράσινο-καφέ με μαύρα ισομεγέθη και κανονικά διατεταγμένα στίγματα, μιαν ασημένια λωρίδα από το στόμα μέχρι την άκρη της ουράς, άσπρη κοιλιά και μιαν ασημένια βούλα μπροστά από κάθε μάτι. Δεν έχει λέπια, αλλά πολυάριθμα μικρά σαρκώδη αγκάθια στη ράχη και στην κοιλιά. Η γνάθος φέρει 4 πολύ ισχυρά δόντια, 2 πάνω και 2 κάτω, τα οποία ενώνονται για να σχηματίσουν ένα είδος ράμφους. Ο λαγοκέφαλος έχει την ικανότητα να φουσκώνει σημαντικά το σώμα του, απορροφώντας νερό ή αέρα, για να απωθεί τους θηρευτές του. Χαρακτηριστικός είναι ο δυνατός θόρυβος κατά το φούσκωμα, που προέρχεται από την τριβή μεταξύ των δοντιών της άνω και της κάτω γνάθου.

Ο λαγοκέφαλος είναι ως επί το πλείστον σαρκοφάγος και τρέφεται με κεφαλόποδα (χταπόδια, καλαμάρια και σουπιές), μαλακόστρακα (ιδιαίτερα καβούρια) και ψάρια, ακόμα και μικρότερα άτομα του είδους του.

Συγκρινόμενος με άλλα είδη ψαριών δείχνει να είναι σχετικά βραδυκίνητος. Όταν είναι αδρανής φαίνεται να αιωρείται σχεδόν ακίνητος, κινώντας μόνο τα θωρακικά πτερύγια. Παρόλα αυτά είναι ικανός να κινείται με εκπληκτική ταχύτητα όταν νιώθει ότι απειλείται ή όταν κυνηγά. Ο λαγοκέφαλος δείχνει πολλές φορές αρκετά επιθετικό είδος, έτοιμο να αρπάξει οποιοδήποτε δόλωμα του προσφερθεί. Παρόλα αυτά, τουλάχιστον στους μεσογειακούς πληθυσμούς, δεν υπήρξαν επίσημες αναφορές για επιθετική συμπεριφορά απέναντι στον άνθρωπο.

- See more at: http://www.sigmalive.com/